Hạt dổi rừng là một loại hạt gia vị truyền thống của nhân dân vùng núi rừng Tây Bắc, Việt Nam. Loại hạt này không chỉ nổi tiếng với cộng đồng người bản địa mà ngày càng được nhiều người biết đến và yêu thích nhờ mùi hương đặc trưng, vô cùng độc đáo. Trong bài viết hôm nay, HealthBlog xin cung cấp với quý bạn độc một vài thông tin hữu ích về hạt và cây dổi, cũng như cách sử dụng hạt dổi để làm “chẩm chéo”, nướng thịt, cá đúng chuẩn của người Tây Bắc.
==> Bài viết tham khảo:
- Hạt Thông Có Tác Dụng Gì? Mua Ở Đâu Tốt Nhất?
- Hạt Chia Có Tác Dụng Gì? Cách Sử Dụng Hiệu Quả Nhất
1. Một vài thông tin hữu ích về cây dổi
Hạt dổi là hạt của cây dổi - một loại cây thân gỗ, có chiều cao trung bình từ 15 đến 20m, tán lá rộng cả chục mét. Loại cây này mọc phổ biến ở những vùng đối núi thoáng, trong lành, nhiều ánh sáng tự nhiên.
Vỏ cây dổi màu xám trắng, nhẵn bóng, phần non của cây thường có lông tơ mịn, khi lớn thì mất dần. Cây thẳng, ít khi phân cành, tán có dạng hình dù. Lá mọc đơn, trông giống như lá cà phê, màu xanh lục gần như đều nhau ở cả hai mặt, Đỉnh lá nhọn, đáy hình nêm rộng, mặt lá nhẵn bóng. Khi vò nát lá cây sẽ thấy mùi thơm.
Hoa dổi có 9 cánh, chia thành 3 lớp mùi thơm ngát, màu vàng nhạt. Mùa ra hoa khoảng tháng 3, tháng 4 hàng năm; hoa kết trái đến tháng 9, tháng 10 là có thể thu hoạch. Quả dổi có hình bầu dục, phần eo thắt giữa như hạt lạc, mặt quả nhiều đốm màu. Khi quả khô sẽ chuyển sang màu nâu, đen. Một quả dổi thường cho 1 đến 4 hạt.
Loại cây này phát triển nhiều ở vùng núi Tây Bắc, Việt Nam. Tuy nhiên, hạt dổi chất lượng tốt nhất sẽ mọc trên cây được trồng ở các khu vực như Tuyên Quang, Hà Giang, Sơn La, Hoà Bình, Điện Biên,… Ở một vài tỉnh vùng Tây Nguyên cũng có cây dổi nhưng hạt không được yêu thích kích thước khá bé, có mùi hắc, vị đắng.
Những cây dổi trên hàng chục năm tuổi cực kỳ quý hiếm. Hạt của nó quý đến nỗi người dân địa phương phải căng bạt dưới gốc cây để không bỏ sót bất cứ quả nào.
2. Phân loại hạt dổi
Hạt dổi Tây Bắc gồm hai loại, bà con vùng này gọi là hạt dổi to và hạt dổi nhỏ dựa trên kích cỡ của chúng.
- Hạt dổi nhỏ: Có kích thước bằng hạt ngô trở xuống, không đều nhau, thường có màu vàng và đen. Loại dổi này rất thơm nên được nhiều người yêu thích. Tuy nhiên, số lượng hạt dổi nhỏ lại không nhiều, nên giá bán cũng cao hơn hẳn so với hạt dổi to. Hạt dổi nhỏ mọc trên cây dổi nếp có lá bé, vàng hơn.
- Hạt dổi to: Có kích thước lớn, thường có màu đen, không thơm bằng hạt dổi nhỏ. Nếu ngửi kỹ bạn có thể nhận thấy mùi hắc nhẹ, nhưng khá khó chịu khi ngửi lâu. Loại hạt dổi này được bán nhiều, nên giá thành rất rẻ. Hạt dổi to mọc trên cây dổi tẻ, lá to hơn lá dổi nếp, màu lá cũng xanh hơn.
3. Hạt dổi – gia vị quý đến từ thiên nhiên
Người dân tộc vùng Tây Bắc thường lấy hạt dổi làm gia vị chấm ăn cùng với thịt luộc, thịt nướng hoặc dùng làm gia vị tẩm ướp để tăng mùi, tăng vị của món ăn. Trong phần này, HealthBlog sẽ hướng dẫn bạn một số cách sử dụng hạt dổi đúng điệu.
3.1. Cách sử dụng hạt dổi làm gia vị
Với khẩu phần ăn của 4 người, bạn chỉ cần sử dụng từ 6 đến 7 hạt dổi là đủ. Không nên sử dụng nhiều quá; quá nhiều hạt dổi sẽ khiến gia vị chấm bị đắng, ăn mất ngon. Vì hạt dổi sau khi đã rang hoặc nướng chín không để được lâu như hạt tiêu, nên chú ý, dùng đến đâu, ta nướng đến đấy để hạt không bị mất hương, mất vị.
Để làm gia vị chấm cho các món thịt luộc, thịt nướng, tốt hơn hết bạn nên nướng hạt dổi, đừng rang; tuyệt nhất là nướng hạt trên bếp than hoa. Nướng khiến hạt trực tiếp khiến hạt thơm nồng, cực kỳ quyến rũ, hướng thơm mà ta khó thấy được khi rang. Cách rang hạt dổi rất đơn giản, bạn chỉ cần dùng đũa gắp, hơ trên than hồng, xoay đều tay, đến khi nào thấy hạt phồng lên và toả mùi thơm là được. Đừng nướng hạt kỹ quá nhé, hạt sẽ khô, không còn ngon như khi được nướng tới. Một hạt dổi nướng đạt tiêu chuẩn phải căng mọng, thơm nồng, không có mùi cháy khét.
Ngay sau khi nướng xong, bạn nên giã hạt ngay lập tức. Lúc này, hạt dổi còn nóng, giòn, nên rất dễ giã nhỏ. Hạt dổi được giã càng mịn càng ngon. Loại hạt này sau khi nướng chín rất mềm, chì cần lấy chuôi dao giã nhẹ cũng đã nát rồi.
Sau khi chuẩn bị xong hạt dổi nướng, bạn có thể pha gia vị chấm theo hai công thức sau:
- Chấm khô: Trộn muối với hạt dổi cùng chút ớt tươi trộn đều; phù hợp để chấm gà, vịt, ngan, ngỗng, nai, hoẵng,…
- Chấm ướt: Cho hạt dổi đã giã nhỏ vào một chiếc bát, thêm chút nước ấm (không sử dụng nước nóng, vì nước chấm sẽ bị đắng), hoà tan và thêm một chút nước mắm. Mặn nhạt tuỳ thuộc vào khẩu vị của bạn. Bạn có thể thêm chút ớt tươi nếu thích.
3.2. Hạt dổi ướp thịt, cá, ăn với tiết canh
Bạn có thể ướp thịt, cá với hạt dổi trước khi nướng để tăng thêm độ thơm ngon cho món ăn. Cách thực hiện vô cùng đơn giản, bạn chỉ cần làm sạch thịt, cá, ướp cùng một chút nước mắm, mì chính và 2 đến 3 thìa hạt dổi giã nhỏ và nướng như bình thường là được.
Bạn cũng có thể thêm chút hạt dổi nướng đã giã nát vào bát tiết canh vừa giúp món ăn ngon hơn, vừa tránh được các vấn đề liên quan đến đường tiêu hoá.
4. Tác dụng của hạt dổi đối với sức khoẻ
Hạt dổi không chỉ là một loại hạt gia vị thường được sử dụng để làm tăng hương vị của món ăn, mà người dân vùng Tây Bắc còn coi loại hạt này là “vàng đen” với nhiều công dụng tốt cho sức khoẻ con người.
Dổi là một loại thực vật địa phương, chính vì thế, cho đến nay, vẫn chưa có công trình khoa học nào được nghiên cứu về công dụng của loại cây này đối với sức khoẻ. Tuy nhiên, theo quan sát và trải nghiệm của người dân, hạt dổi có tác dụng tốt trong:
- Phòng tránh tiêu chảy khi ăn các món ăn như tiết canh, nội tạng động vật,…
- Tốt cho hệ tiêu hoá
- Tốt cho xương khớp: giảm đau, sưng ở những người bị thoái hoá khớp, thoát vị đĩa đệm, gai cột sống, viêm khớp,…
Chính vì thế, trong gia đình mỗi người dân vùng Tây Bắc luôn có sẵn 1 chai rượu hạt dổi. Mỗi khi trái gió, trở trời, chân tay nhức mỏi lại sử dụng để cơ thể và tinh thần thoải mái hơn.
Cách ngâm rượu hạt dổi không khó, bạn chỉ cần chuẩn bị 3 lít rượu trắng cùng 1kg hạt dổi phơi khô. Cho tất cả vào một bình thuỷ tinh đậy nắp ngâm nửa tháng là có thể sử dụng được. Cách sử dụng rượu hạt dổi hỗ trợ điều bị các bệnh về xương khớp cụ thể như sau:
- Thoái hoá khớp: Sử dụng rượu hạt dổi xoa bóp trực tiếp lên chỗ đau
- Thoát vị đĩa đệm: Kết hợp với các phương pháp điều trị massage, bấm huyệt,… để rút ngắn thời gian chữa bệnh
- Viêm khớp: Đổ ít rượu và khăn và xoa lên vùng khớp bị đau khớp hàng ngày
5. Mắc khén - hạt dổi cùng cách làm nước chấm “chẩm chéo” thần thánh
Hạt dổi và mắc khén là hai loại hạt luôn đi cùng nhau. Chính vì thế, trong phần nội dung tiếp theo, HealthBlog sẽ cung cấp thêm một số thông tin về mắc khén, cũng như cách kết hợp hạt dổi với mắc khén thường thấy của người Tây Bắc.
Mắc khén có vị cay cay, tê tê tương tự như ớt, thanh mát giống chanh và hương thơm nồng nàn của núi rừng Tây Bắc. Quả mắc khén khi chín có thể có màu xanh đậm hoặc màu hồng nhạt. Mắc khén thường được kết hợp với hạt dổi để ướp thịt làm thịt nướng, gà nướng, thịt hun khói, trâu gác bếp. Và đây cũng là nguyên liệu không thể thiếu của món nước chấm thần thánh “chẩm chéo”.
Cách sử dụng mắc khén, hạt dổi làm “chẩm chéo” cụ thể như sau:
5.1. Chuẩn bị nguyên liệu
- Mắc khén rang vàng: 1 thìa cà phê
- Hạt dổi nướng: 3 hạt, rang vàng
- Rau mùi, húng rũi, mùi tàu: 5 cọng
- Ớt: 1 quả, nướng qua
- Xả: 1 nhánh
- Gừng: 1 lát
- Muối/ bột canh
5.2. Cách làm chẩm chéo
Các bạn cho tất cả các nguyên liệu đã chuẩn bị vào một cái cối, dùng chày giã nhuyễn tất cả các nguyên liệu là được. Bạn có thể thêm 1 thìa nhỏ nước sôi để nguội giúp món chấm không bị khô.
5.3. Hạt dổi giá bao nhiêu? Mua hạt dổi ở đâu?
Theo tìm hiểu của HealthBlog, trên thị trường Hà Nội hiện nay có khá nhiều loại hạt dổi được bày bán với mức giá chênh lệch khá nhiều. Có những nơi bán hạt dổi với giá lên đến 3 - 4 triệu đồng một kg. Tuy nhiên, không phải nơi nào cũng bán hạt dổi nếp ngon. Chính vì thế, quý khách muốn mua hàng nên tìm tới các cơ sở uy tín để tránh mua phải hạt dổi giả, kém chất lượng. Trước khi bỏ tiền mua hàng, bạn nên:
- Nếu có người quen sinh sống ở khu vực tây Bắc như Lạng Sơn, Lào Cai,… hãy nhờ bạn bè mua giúp. Họ có thể mua hạt dổi từ người bản địa – hạt thơm ngon, chất lượng, giá thành rẻ hơn khi mua tại Hà Nội. Nếu có bạn ở Hoà Bình thì đừng quên mua hạt dổi Hoà Bình nổi tiếng nhé!
- Tìm hiểu thông tin về địa chỉ bán hạt dổi ngon qua bạn bè, người quen, những người đã có kinh nghiệm mua và sử dụng loại hạt này.
- Tìm mua hàng ở những đơn vị cho phép kiểm tra hàng trước khi nhận.
- Nếu bạn có ý định mua hàng online, hãy để ý phần đánh giá trên fanpage, website, trong phần bình luận để xem ý kiến của các khách hàng trước đó nhé.
Chúc các bạn có thể mua được loại hạt dổi nếp ngon, để tăng hương vị cho bữa cơm của gia đình.
==> Có thể bạn quan tâm:
- Hạt Hạnh Nhân Có Tác Dụng Gì? Mua Ở Đâu Tốt Nhất?
- 10 Tác Dụng Nổi Bật Của Hạt Óc Chó Đối Với Sức Khỏe
Hi vọng những thông tin mà chúng tôi cung cấp trong bài viết trên sẽ hữu ích với bạn. Đừng quên truy cập vào website HealthBlog để tìm hiểu thêm về hạt dổi cũng như nhiều loại hạt đến từ thiên nhiên, tốt cho sức khoẻ khác nhé!
